Openbaar
Er kunnen twee redenen zijn waarom de kruisweg van de Sodaliteit openbaar wordt genoemd.
Ten eerste is deelname niet voorbehouden voor de leden van het broederschap ; iedereen kan er kosteloos en zonder verplichting aan deelnemen. Daarnaast kan elke toevallige passant in de binnenstad deze kruisweg zien voorbijgaan ; hij verloopt als het ware niet in het verborgene maar in het openbaar.
Immers, de twee eerste staties bevinden zich in de Sint-Niklaaskerk. Nadien verlaten de deelnemers deze kerk en stappen door de centrumstraten van Veurne, waar de volgende staties zijn opgehangen. Bij elke statie houdt de tocht halt voor een bezinning over de voorgestelde lijdensscène in 17de eeuws Nederlands. De laatste staties bevinden zich in de Sint-Walburgakerk.
5 751 stappen
Het idee van een kruisweg is dat de gelovige zo in gebed de Via Dolorosa, de lijdensweg van Jezus, kan doorlopen zonder daarvoor naar Jeruzalem te hoeven gaan.
Gewoonlijk hangen de staties van een kruisweg in een kerkgebouw en benadert de af te leggen weg dan ook eigenlijk de door Jezus in Jeruzalem afgelegde afstand niet. De afstanden tussen de staties te Veurne zijn evenwel dezelfde op deze van de Via Dolorosa te Jeruzalem.
De beschrijving van de kruisweg is hieromtrent duidelijk : “Met het getal der voetstappen en de afdeeling der plaatsen (= de locatie van de lijdensscènes), door dewelke onze Zaligmaker eertijds binnen en buiten Jerusalem naar de dood des Kruises, voor de zaligheid der wereld, geleid is geweest, waren in alles vijf duizend zeven honderd een-en-vijftig treden.”
De langste afstand tussen twee haltes is die tussen de “Hof van Oliveten” en de “Beek van Cedron” : 2 360 stappen volgens de beschrijving in “De Weg van Het Bitter Lijden van Onzen Heer Jesus-Christus, ingesteld binnen de stad Veurne”.
Een ander voorbeeld uit dezelfde tekst : “Jezus wordt van Anna tot Caïphas versmadelijk geleid langs eenen weg van drie honderd en dertig treden.”
18 staties ! ?
Een kruisweg is een nabootsing in de vorm van schilderijen of beeldhouwwerken van de opeenvolgende scènes uit de lijdensweg van Christus vanaf zijn veroordeling door Pilatus tot zijn begrafenis. Omdat het aantal staties hier en daar verschilde, bepaalde Clemens XII, die paus was van 1730 tot 1740, het aantal op veertien.
Daar de kruisweg te Veurne tijdens het pontificaat van Clemens XII al ruim een eeuw 18 staties telde, hield men zich hier halsstarrig aan dit aantal.
De openbare vastenkruisweg te Veurne telt 18 staties omdat hij niet zoals de standaard kruisweg begint met de veroordeling van Jezus door Pilatus naar de eis van het opgehitste volk, maar in de hof van Olijven (Getsemane). Zo komt het dat in het begin van deze kruisweg volgende staties zijn toegevoegd : "De Hof van Oliveten" en "De plaats der verraderij van Judas" (beide in de St.-Niklaaskerk), "Annas" (Astridlaan) en "Caiphas" (Oude Vestingstraat). Nadien is Jezus een eerste keer in het hof van de prefect Pilatus (Lindendreef), maar wordt van daar eerst nog naar Herodes gestuurd (Zuidstraat). Ook deze scène maakt geen deel uit van de gewone kruisweg van 14 staties. Herodes was viervorst van Galilea, waar Jezus zijn jeugd had doorgebracht, maar was toevallig in Jeruzalem. Pilatus, die zich aan een bitter oordeel wilde onttrekken, deed het voorkomen alsof Jezus dan ook onder diens gezag viel. Herodes liet Jezus in een bespottelijk gewaad hullen en een kroon van doornen opzetten, en stuurde hem terug naar Pilatus om met hem de verantwoordelijkheid voor het vonnis te delen.
Een klassieke kruisweg van 14 staties zou dan ook pas beginnen met de statietriptiek "In 't hof van Pilatus" in de Zwarte Nonnenstraat.
Bovendien zijn er op twee plaatsen ongenummerde schilderijen waarbij wordt halt gehouden om een tekst te beluisteren : “De beek van Cedron” en “Veronica”. Deze worden geen staties genoemd, maar “passagieën”.
Veurnse vastentraditie
De openbare kruisweg vindt elke vrijdag van de vasten plaats. Om 20.00 uur wordt de eerste bezinningstekst voorgelezen in de Sint-Niklaaskerk. Nadien verlaten de deelnemers deze kerk en stappen door de centrumstraten van Veurne, waar de volgende staties zijn opgehangen. Bij elke statie houdt de tocht halt voor een bezinning over de voorgestelde lijdensscène in 17de eeuws Nederlands. De kruisweg eindigt omstreeks 21.30 uur in de Sint-Walburgakerk.
Een aantal kruiswegen krijgen een plechtig karakter : enkele leden van de Sodaliteit gaan dan voorop met het vaandel van de Sodaliteit, omringd door enkele flambeeuwen. In hun voetsporen volgen de deelnemers.
Dit is zo voor de eerste kruisweg, op de eerste vrijdag van de vasten. Ook op Witte Donderdag is er zo’n plechtige kruisweg, maar dan om 24 uur.
Op Goede Vrijdag vindt de plechtige slotkruisweg plaats. Weer gaan enkele sodalissen voorop met het vaandel van de Sodaliteit, omringd door enkele flambeeuwen. De laatste kruisweg wordt in de Sint-Walburgakerk afgesloten met de verering van de reliek van het Heilig Kruis. De kostbare reliekhouder verlaat de kerkschat slechts bij bijzondere gelegenheden ; een unieke kans dus om deze dan te bewonderen.
Buiten de vastentijd
De meeste staties zijn eenvoudige schilderijen die in de straten van Veurne worden opgehangen kort voor het begin van de vasten en spoedig na Pasen weer worden weggenomen om tot het volgend jaar te worden bewaard in het Huis van de Sodaliteit.
Slechts enkele staties zijn het hele jaar door te bekijken, maar die hebben dan ook een ander karakter. Ofwel zijn het grotere schilderijen waarop de teksten voorkomen die worden voorgelezen. Dat zijn de eerste en tweede statie in de noordelijke zijbeuk van de Sint-Niklaaskerk en de 14de, 15de en 17de statie op verschillende plaatsen in de Sint-Walburgakerk.
De 16de en 18de statie, eveneens in de Sint-Walburgakerk, zijn beeldengroepen.
Slechts één statie blijft het hele jaar door in het straatbeeld zichtbaar. Dit is de 11de statie ; een mozaiek in de zijgevel van de voormalige pastorie van Sint-Walburga, op de hoek van de Zwarte Nonnenstraat en de Witte Kanunnikstraat. Hij werd er aangebracht in 1937 naar aanleiding van het driehonderdjarig bestaan van de Sodaliteit.
